Het moet maar eens uit zijn met onoprecht leiderschap, zo stelde schrijver en acteur Ramsey Nasr vorige week indringend in De Vooravond. Zijn pas verschenen boek ‘De Fundamenten’, waar hij zijn stelling op baseerde, was na een week al aan zijn vijfde druk toe: zijn oproep vindt gehoor. Net als voor hem, en voor vele andere burgers, is ook voor mijn moeder de maat vol. Stemde ze enkele weken geleden nog uit medelijden op de VVD omdat Rutte het zo zwaar had, nu heeft hij het definitief verbruid. ‘Nooit meer!’ roept ze strijdbaar. Voor haar is het ‘game over’. Ik realiseerde me opeens dat ik lang geleden getuige was van het begin van dit spel ... Toen ik in de jaren ‘80 als student actief was in het internationaal jongerenwerk leerde ik mensen kennen uit allerlei jongerenverenigingen. Ik maakte kennis met politieke, activistische, religieuze, filosofische en natuurminnende jongeren, net als ik bezig hun positie in de wereld in te nemen. Een vriend die tot het bestuur toetrad van een politieke liberale jongerenorganisatie voerde vaak nachtelijke telefoongesprekken met de voorzitter, want er was om de haverklap een inhoudelijke, financiële of persoonlijke crisis. Die gesprekken, die ik maar van één kant hoorde, klonken voor mij als een bloedserieus spel om macht en invloed. Hier wordt geoefend voor de toekomst, besefte ik en ik voelde me verscheurd tussen het spel ook willen leren en er niets mee te maken willen hebben. Wie die voorzitter was, laat zich raden. Veel later leerde ik pas dat dit type ‘spel’ in de invloedrijke transactionele psychologie wordt gezien als een onvolwassen en ongelijkwaardige transactie. Het gaat over strijd, manipulatie, concurrentie, imago, winnen en verliezen. Om mee te doen moet je de regels kennen en weten hoe de hazen lopen. Er zijn slachtoffers, aanklagers en redders - de bekende ‘dramadriehoek’, waarin de spelers elkaar in het zadel houden zonder dat er iemand gelukkig van wordt. Tot zover het oude spel. Ondertussen wordt er achter de schermen al jaren vanuit overtuiging en idealisme onderzocht hoe het anders kan. In intervisiegroepen, in leiderschapstrainingen, netwerken, maatschappelijke opstellingen, gespreksfora, start-ups. Noem het ander leiderschap, een nieuw sociaal contract, een andere bestuurscultuur. Ook bij Filmlezingen.nl werken we hier aan. We hebben een schat aan ervaring in het bedrijfsleven, ngo’s en overheid en onze zorgvuldig opgebouwde database van filmfragmenten helpt ons en anderen steeds preciezer te begrijpen hoe werkculturen werken en wat verandering ten goede teweeg brengt. We vertellen niet hoe dat moet, maar tonen voorbeelden waarin mensen een positieve ontwikkeling teweegbrengen door elkaar te vertrouwen, volledig de verantwoordelijkheid te nemen voor hun handelen, de tijd te nemen om naar elkaar te luisteren en de moed te vinden om in de spiegel kijken. Wil je met je team of organisatie uitvinden wat een ‘andere bestuurscultuur’ in de praktijk betekent? Wij faciliteren jullie gesprekken hierover graag met behulp van filmfragmenten die zowel prikkelen als lichtheid brengen en daarmee een ander ‘spel’ op de rit zetten. Onze inzet kan variëren van een eenmalige filmlezing tot een langer traject. Hoe ligt de verhouding tussen macht en autoriteit bij jullie? Tussen handelen en niets doen? Bekijk vast dit korte fragment uit The Crown waarin de opvattingen van de koningin en de minister-president daarover botsen:

Op zoek naar een nieuwe serie op Netflix die mij de komende weken zou kunnen boeien viel mijn oog op de populaire Deense politieke serie 'Borgen'. De serie dateert van zo'n 10 jaar geleden maar is nu ook beschikbaar op Netflix. De serie, vernoemd naar het kasteel waar de Deense parlementaire vergaderzaal in is gevestigd, draait om politica Birgitte Nyborg die prompt de Deense premier wordt, en daarmee een hoop verantwoordelijkheden op haar bord krijgt. Een aantal jaar geleden "bekeken en knipten" wij met een aantal collega's van het platform filmlezingen alle drie de delen. Mijn favoriete fragment is dat uit seizoen 1 aflevering 9, waarin het Ministerie van Defensie voor de aankoop van een aantal nieuwe gevechtsvliegtuigen staat, dat uiteindelijk leidt tot een regeringsschandaal. Het fragment, dat Ernst Dekker en ik vaak gebruiken in teams waar de leider het lastig vindt om een "hands off, eyes on" leiderschapsstijl te hanteren of waar teamleden onderling (te) weinig vertrouwen van hun leider ervaren, opent met de komst van de minister van financiën, Bent Sejrø die de MP, Brigitte Nyborg, in haar kamer visiteert. Moed toont hij ook door directief en confronterend te zijn en haar aan te spreken op de consequenties van haar (niet)handelen. Hij fungeert in de serie overigens als één van mijn favoriete mentoren ever naast onder andere Saul Berentson uit Homeland. Sejrø opent de dialoog door te zeggen dat hij als vriend komt. Ik denk te zien dat hij impliciet om permissie vraagt de hiërarchie los te mogen laten, hetgeen hem de mogelijkheid verschaft een open en eerlijk gesprek met haar te voeren. Dat zegt ook veel over wie Sejrø is als mens. Immers; voor mij is er altijd een overlap tussen je persoonlijk en professionele leiderschap; immers je neemt je persoonlijkheid altijd mee en vanuit daar geef je je leiderschap vorm. Ik ben benieuwd welke leiderschapslessen jij uit dit rijke fragment haalt? Wat zie, hoor en voel je? Hoe ken jij dit als leider? Als lid van een team in de interactie met jouw leidinggevende? Let ook op hoe de zittende acteurs het horizontale leiderschap (actie-reactie/ spreken/ luisteren, initiatief vs afwachten) representeren. En hoe kan dit fragment jou, een collega of jouw leidinggevende spiegelen in zijn functionele of disfunctionele gedrag? Ben erg benieuwd naar uw reacties. Geniet van deze mooie ontmoeting van twee topacteurs. Tot slot voor de Borgen fans: Nieuwe afleveringen van het politieke drama zijn overigens vanaf 2022 te zien. https://youtu.be/qW2MUHvuD9M

Laatst had ik weer eens zo’n week. Belangrijke professionele en persoonlijke projecten vroegen gelijktijdig veel aandacht. Ik ken mezelf: het maakt me enthousiast, helder en geïnspireerd. Doen waar je goed in bent en daarmee iets kunnen betekenen voor anderen - hoe fijn is dat. Toch ken ik mezelf inmiddels ook zo goed dat ik weet dat ik juist nu moet opletten. Want voor ik het weet dreigt in al die activiteit en dynamiek mijn eigen welzijn minder aandacht te krijgen, met alle gevolgen van dien. Heb je daar ook wel eens last van? Door schade en schande heb ik moeten leren structureel aandacht te schenken aan het fundament waarop ik al mijn interessante en idealistische ballen in de lucht kan houden: mijn lichamelijke vitaliteit. En ik heb zo het vermoeden dat ik daarin niet de enige ben. Zorgenkindje Want in de overprikkelde 24/7 maatschappij waarin we leven is vitaliteit een zorgenkindje. En niet iedereen heeft iedere dag iemand dichtbij zich die helpt daarop te letten, zoals de succesvolle onderneemster Jules in de film 'The Intern'. In The Intern werkt de gepensioneerde ‘stagiaire’ Ben (een prachtige rol van Robert de Niro) als chauffeur van de succesvolle onderneemster Jules (Anne Hathaway). Ben zegt weinig en ziet veel. Gedurende de film neemt hij steeds meer de rol op zich van coach van Jules. Subtiel leidt hij haar naar een gezondere werkstijl met ruimte voor voeding, rust en beweging. Een coach als Ben zou iedereen wel eens kunnen gebruiken. Zeker in een tijd waarin je veel ballen in de lucht moet houden. Vitaliteit / lichamelijke veerkracht dreigt dan ondergesneeuwd te raken. Tenzij het echt mis gaat, en dan kost herstel veel tijd. We beschouwen ons lichamelijk functioneren ten onrechte als iets wat losstaat van werken. Of zoals iemand zei: “het is voor mij iets aparts / afzonderlijks, iets wat ik tussendoor moet doen”. Maar hoe vind je daar ook nog de tijd voor? Het helpt al om je gezondheid óók als een van de ‘projecten’ te beschouwen waarvoor je verantwoordelijk bent. Waaraan je tijd en aandacht moet besteden. Waarvoor je andere dingen af mag zeggen. Net zoals we geleerd hebben elke dag onze tanden te poetsen om ons gebit gezond te houden, kunnen we ook een dagelijkse routine ontwikkelen om ons algehele welzijn ‘op te poetsen’ en als het ware een innerlijke 'coach Ben' te ontwikkelen. Om ontspannen en met plezier te werken, de geest vrij en wakker te houden, de beschikbare energie op zo’n manier te managen dat je in een prikkelrijke wereld kan functioneren. Hoewel dat laatste een modern probleem is, is er al millennia lang wijsheid vergaard over gezond leven, waar we ons voordeel mee kunnen doen. Deugdzaamheid De oude Romeinen streefden bijvoorbeeld al naar een een gezonde geest in een gezond lichaam. ‘Mens sana in corpore sano’, in de woorden van de Romeinse dichter Juvenalis, die geboren werd in de eerste eeuw van onze jaartelling. Zelf heb ik deze uitspraak altijd geassocieerd met de Spartaanse aanpak van een strak opgelegde fysieke training. Ten onrechte, want in de tekst waar deze gevleugelde woorden uit afkomstig zijn, pleit Juvenalis juist voor een geestelijke aanpak: volgens hem is bidden een must om gezond te blijven, en 'deugdzaam leven' een sleutel. Of hij dit ook nog verder praktisch invulde is me niet bekend. Voor de liefhebber nog wat meer tekst van Juvenalis: "We moeten bidden voor een gezonde geest in een gezond lichaam / Vragen om een dapper hart dat de angst voor de dood niet kent (...) elke inspanning verdraagt en toorn noch verlangen kent (...) Wat ik u aanbeveel kunt u uzelf bieden: de enige weg naar een rustig leven is deugdzaamheid.".) Sport Tegenwoordig weten we dat een lichaam beweging nodig heeft om gezond te blijven. Maar beweging komt niet vanzelf aanwaaien als je een 'zittend beroep' hebt. Je moet er zelf voor in actie komen. Op naar de sportschool dus, denken we dan! Een uurtje sporten voor of na het werk of in de pauze is inderdaad heerlijk om een teveel aan prikkels of spanning op het werk uit je systeem te krijgen. Ik gun het iedereen, doe het zelf ook graag, maar heb er ook wel wat kanttekeningen bij: - Wanneer je lichaam zich een half uur extreem inspant, lijkt de toestand erna op ontspanning, terwijl die maar heel relatief is. De veer wordt korte tijd nog wat strakker gespannen, zodat iets minder strak al heel ontspannen lijkt. Voor je het weet houd je jezelf voor de gek. Plastischer geformuleerd: de veer raakt uitgelebberd. - De dopamine die bij sporten vrijkomt zorgt voor een gevoel van welzijn maar is ook verslavend. Dat kost veel energie. Een patroon van intens heen en weer gaan tussen spanning en ontspanning voelt als een energieboost, maar op de langere termijn put het je uit. - Het is nergens voor nodig om bewegen gelijk te stellen aan sporten. Wie elke dag een lekkere wandeling of fietstocht maakt komt via een gestage opbouw ruimschoots tegemoet aan de behoefte aan beweging van het lichaam. Het lichaam ervaart dat als leven in plaats van als overleven. - Het uurtje sporten tussendoor leidt wellicht ook de aandacht af van de eigenlijke vraag: hoe ontspannen, moeiteloos en plezierig te wérken? Gezond werken vraagt al met al om nog iets anders dan een uurtje sport tussendoor. Laten we eens kijken wat de wijzen uit het Oosten daarover te zeggen hebben. Een leerschool voor gezondheid en genezing Net als de Romeinen hadden ook de Chinezen een visie op het belang van aandacht voor het lichaam. “Slechts aan iemand die zijn eigen lichaam (leven) liefheeft als de hele wereld mag de wereld worden toevertrouwd” schrijft de legendarische Lao Zi in het tweeduizend jaar oude Boek van de Dao (Dao De Jing). Het lichaam liefhebben! Kunnen we daar wat van leren? Ja, want het mooie is dat deze visie samenhangt met een tot in detail uitgewerkte leerschool voor gezondheid en genezing, die de laatste decennia ook in het Westen toegankelijk is gemaakt. En het leuke is dat ook humor, plezier en moeiteloosheid in dit ‘leerplan’ een plek hebben. Daar kunnen overprikkelde mensen van nu wel wat van gebruiken! Poetsen voor gevorderden De beweging waar de Dao De Jing op wijst zit hem in “tiny, transformative disciplines of an everyday life” (met dank aan dichter-coach David Whyte voor de formulering). Mensen die kampen met stress en overspanning of een gevoel van machteloosheid / zinloosheid in hun werk kunnen veel baat hebben bij een eenvoudige training die het besturen van het lichaam op de eerste plaats zet, als fundament waarop creativiteit en intelligentie kan bloeien. Er kan veel ten goede veranderen als mensen hun eigen 'coach Ben' ontwikkelen door een dagelijkse 'poetsbeurt' van het lichaam (en daarmee ook de geest) die net zo eenvoudig is als tanden poetsen, en ook nog eens toepasbaar in het werk. Inmiddels volg ik alweer ruim twee jaar een intensieve training en opleiding in dit daoïstische perspectief op moeiteloze beweging en verandering. Juist in zo'n week met veel ballen in de lucht merk ik hoeveel baat ik daarbij heb. Wat lastig is blijft lastig, maar ik heb er wel meer zeggenschap over. Ik weet nu hoe ik, terwijl ik werk, de verantwoordelijkheid voor mijn welzijn kan nemen. Wil je meer weten over het inzetten van het lichaam om moeitelozer, effectiever en efficiënter te werken? Graag neem ik je mee in een workshop/training over veerkracht en vitaliteit, waarin ik werk met inspirerende filmfragmenten en teksten, en eenvoudige oefeningen uit de yoga- en qi gong-tradities. Ik onderzoek graag met je hoe een dergelijke workshop het beste kan aansluiten bij jouw vraag. Afhankelijk van de vraag verzorg ik deze training graag samen met een ervaren leraar uit een van deze tradities.

De film Lost in Translation is een klassieker. Zelfs als je de film niet zag, zul je beelden van deze film uit 2003 mogelijk toch herkennen. Bijvoorbeeld Bill Murray als Bob en de zeer jonge Scarlet Johansson als Charlotte (met roze pruik!), naast elkaar gezeten. Allebei recht de lens in kijkend, of met haar hoofd geleund tegen het zijne. Sofia Coppola schreef en regisseerde de film als beginnend dertiger, losjes gebaseerd op haar eigen ervaringen. Het is een dromerige film met prachtige sfeerbeelden waarin de maakster niet probeert te duiden.

In de film Darkest Hour is de staf van Winston Churchill, kersverse oorlogspremier, hem op een gegeven moment even "kwijt". Voor het eerst van zijn leven is hij afgedaald naar de Underground. Na weken van twijfel en van onenigheid en ruzie met zijn ministers, besluit hij zijn dilemma's over de oorlog met Duitsland voor te leggen aan willekeurige mensen in de metro, "the People".